Lushnica

Ky vendbanim shtrihet rreth 17 km në veri të Therandës dhe paraqitet si një vendbanim i tipit kodrinoro-malor. Në zonën e tij gjenden mikrotoponime të tillë si Livadhi i Gurit, Lugi i Thanave, Bregu i Kishës, Trojet, Lugi i Arës, Lugi i Fellë, Lugi i Danihave, Qarrishla, Vcuret e Poturocit, Vrellaci. Zona e vjetër e fshatit është lokalizuar te Bregu i Kishës (aty ku ndahet rruga për Rreze - Javor). Këtu janë identifikuar rrasa të varrezave dhe thëngjij të kokave të të vdekurve, që, sipas thënies së përcjellur, janë varreza ilire. Në afërsi të Bregut të Kishës gjendet Lugu i Trojeve. Pjesa e kësaj zone ka qenë e banuar me banorë shqiptarë, të cilët, qindra vite më parë, u shpërngulën në fshatin Arban (Poturoc), afër Goleshit. Mikrotoponimi - Varret e Poturocit është ruajtur si dëshmi e kësaj ngjarjeje. Në qendër të fshatit, pranë burimit - vrella, gjurmët e tjegullave dhe tullave tregojnë se edhe kjo pjesë ka qenë e banuar. Kjo zonë nuk paraqitet në dokumentet e shkruara, që tregon se mund të jetë braktisur për një kohë ose është regjistruar me ndonjë emër tjetër. Në fshat aktualisht jetojnë banorët e fisit Gash, të cilët, sipas rrëfimeve, kanë ardhur nga Buzhala e Budakovës. Personi i parë që erdhi ishte Malë Buzhala, i cili fillimisht vendosi në Livadhin e Gurit, rreth 1,5 km mbi fshat. Gjatë historisë së tij, ky vendbanim ka përjetuar shumë ngjarje të rëndësishme. Në vitin 1913, u dogj plotësisht nga sulmet serbe për gati 6 javë, duke shkatërruar edhe themelimet e shtëpive. Në vitin 1919, u shkatërrua përsëri, pasi hoxha i fshatit vrau 7 serbë dhe për hakmarrje xhandarmëria serbe digjte të gjitha fshatrat nga Astrazubi deri në Lushtë. Herën e tretë u digj në vitin 1998. Në një periudhë, administrativisht llogaritej si lagje e fshatit të afërt Rreze - Javor. Shënimet statistikore për popullsinë ishin si vijon: Rreth vitit 1879, ky vendbanim i kishte vetëm 4 shtëpi. Në vitin 1913 ishte pjesë e fshatit Reze - Javor. Në vitin 1918, së bashku me Karaçicën, kishte 35 shtëpi shqiptare me 141 banorë. Në vitin 1921 - 11 shtëpi me 40 banorë. Në vitin 1948 - 15 shtëpi me 116 banorë. Në vitin 1953 - 18 shtëpi me 127 banorë. Në vitin 1961 - 20 shtëpi me 151 banorë (147 shqiptarë, 4 serbë). Në vitin 1971 - 20 shtëpi me 176 banorë shqiptarë. Në vitin 1981 - 22 shtëpi me 188 banorë shqiptarë. Para agresionit serb, sipas informacioneve të disponueshme, fshati kishte 35 shtëpi me rreth 300 banorë shqiptarë. Sipas të dhënave të Kuvendit Komunal, ky vendbanim në vitin 2000 kishte 252 banorë. Në vitet 1998-99, nga sulmet brutale serbe janë shkatërruar 28 shtëpi banimi dhe objekte të tjera përcjellëse. Popullsia e fshatit u largua në mars të vitit 1998, duke u strehuar në male dhe fshatra të tjerë. Ishte qendër e rezistencës kundër ushtrisë serbe dhe xhandarmërisë. Në pranverën e vitit 1999, një pjesë e popullsisë u dëbua në Shqipëri, një pjesë qëndroi në malin e Nagafcit dhe tri familje u deportuan në Maqedoni. Në këtë fshat ra dy dëshmorë dhe komandant Kumanova.