Javori

Ky vendbanim kodrinoro-malor shtrihet rreth 19 km në veri të Therandës. Është një vendbanim i tipit të shpërndarë. Ky fshat përbëhet nga tre lagje: Rrezja, Kodralitë dhe Lugalitë. Banorët e parë të lagjes së fshatit janë Kodralitë, i cili quhet edhe Leshkollë. Thuhet se fshati më herët është quajtur Panjishtë, megjithatë, kjo emërë u përdor më vonë, në vitet e fundit të Perandorisë osmane. Mikrotoponimet më karakteristike janë: Gostelin, Gropa e Kalasë, Kodra e Bajrakut, Kodra e Tlietyiave, Lugu i Keç, Lugu i Demukës, Kodra e Keçe, Kodërkasapi, Leshkaq, Kroni i Bletës, Kodra e Kojrijave, Prroi i Malisë, Kroi i Malisë, Kroni i Budit, Kroni i Bajrës, Prroni i Muhaxhirit, dhe të tjera. Gjurmë të vendbanimeve të vjetra gjenden pothuajse në të gjithë lokalitetin e këtij vendbanimi dhe rreth tij. Kështu, për shembull, në Gostelin, i cili quhet edhe Kodra e Shehrit (sot livadhe), dhe në mes të Rrezes dhe Lushtës (Luzhnicës), thuhet se ka qenë një katund i lashtë ku dalin gurë themelesh, qeramikë etj. Në mes të këtij fshati dhe fshatit të afërt Kleçkë, ka mure të kalasë (në koordinatat 691), dhe ruhet mikrotoponimi Gropa e Kalasë. Thuhet se prej Kodrës së Kasapit e deri në vendin Leshkë, ka gjurme të vendbanimit, siç dëshmohet edhe me grumbuj të gurëve etj. Aty ka pasur, dhe edhe sot ka, mullinj të shumtë. Në luginën e Leshkës, është Kroni i Bletës ku janë gjetur vërtet hardhi të shumta të rrushit. Në dokumentet e shkruara nuk kemi gjetur asnjë referencë për këtë vendbanim, ndoshta ai ishte i braktisur ose është quajtur me ndonjë emër tjetër. Në vitin 1878, në vendin Maskodre në lugshtajë, një familje muhaxhire shqiptare nga rrethina e Leskocit u vendos. Kjo familje, e quajtur familja e Shaban Muhaxhirit me djem, ishte e dëbuar dhe u shpërngul nga fshati dhe u transferua në Shqipëri, në kohën e Kralit, që do të thotë Mbretërisë Jugosllave. Thuhet se ai mbante tapitë e pronave të tij të fshehura brenda një shkopi (bastuni). Ai gjithmonë ka menduar për të kthyerjen në fshatin e tij të origjinës, Leskoc. Sot ruhet mikrotoponimi Përroni i Muhaxhirit. Emri "Javor" është regjistruar në sallnamet e Vilajetit të Kosovës në vitet 1893 (1311 h), 1896 (1314 h) dhe 1900 (1318 h). Sipas një burimi arkivash në vitin 1913, ky vendbanim kishte 60 shtëpi, prej të cilave forcat serbe dogjën 40 shtëpi dhe vranë 3 banorë. Në vitin 1936, pushteti agrar vendosi të vendosë në këtë vendbanim 5 familje kolone sllave. Pushteti i vendosi ato në Gostelin. Siç deklaroi një bashkëbisedues, pushteti u ofroi atyre tokë në sasi të dëshiruar, si tokë e punuar, livadhe dhe pyje. Megjithatë, ato prona nuk u punuan nga kolonet sllave, por u dhanë banorëve shqiptarë, të cilëve më parë iu ishte marrë toka që ata ti punonin përgjysmë. Kolonet sllave iku në vitin 1941 dhe nuk janë kthyer më. Gjatë aksionit të armëve, shumë banorë të fshatit janë maltretuar, duke sjellë si pasojë të meta fizike për disa prej tyre. Shënimet statistikore: • Rreth vitit 1879 kishte 20 shtëpi shqiptare. • Sipas regjistrimit të vitit 1913, së bashku me lagjet ish Luzhnica e Karaçica, kishin 310 banorë. • Në vitin 1918, ishin 47 shtëpi shqiptare me 215 banorë. • Në vitin 1921, kishte 23 shtëpi me 295 banorë. • Në vitin 1948, numri i shtëpive ishte 41 me 259 banorë. • Në vitin 1953, ishin 43 shtëpi me 260 banorë. • Në vitin 1961, kishte 31 shtëpi me 243 banorë (239 shqiptarë, 4 të tjerë). • Në vitin 1971, ishin 21 shtëpi me 265 banorë shqiptarë. • Në vitin 1981, ishin 29 shtëpi me 309 banorë shqiptarë. Në bazë të shënimeve të marra në terren, fshati në vitet 1998-99 kishte 54 familje me rreth 470 banorë shqiptarë. Pothuajse e gjithë zona u djeg, duke prekur 66 objekte banimi, ndihmëse, dhe përcjellëse, mes të tjerash. Në gusht të vitit 1998 u djeg edhe shkolla e fshatit. Një numër i konsiderueshëm i bibliotekave personale u shkatërruan. Fatmirësisht, nuk u regjistruan viktima. Banorët e fshatit u detyruan të largoheshin më 25 gusht 1998 nga vendbanimi i tyre, ku një pjesë u vendos në male dhe pjesa tjetër në fshatra të ndryshme.